برنامه ريزي شهري

مقدمه:

پيدا كردن قاعده اي براي تفكيك زمين كه نياز به مسكن از طريق آن بهترين وجه ممكن (بطور بهينه) برآورده شود و براي همه چيز، در همه مكانها و همه زمانها جواب داشته باشد غير ممكن است و در هيچ كتاب مرجعي نيز چنين نظام و قاعده اي ارائه نشده است. زيرا به همان گونه كه نمي توان براي يك انسان از پيش يا در دوران كودكي اش مشخص كرد كه در آينده به چه شغل يا مشاغلي بپردازد، به چه كساني راي مي دهد، چه كسي را براي زندگي مشترك يا به دوستي برگزيند و كجا زندگي كند، براي ابعاد محل سكونت، شبكه هاي دسترسي، نحوه گسترش عمودي و افقي زيستگاه وي نيز نمي توان احكامي جاودانه صادر كرد.

براي بدست آوردن چنين قاعده اي مي بايست عوامل متعددي را در يك ماتريس N بعدي وارد كرد. عواملي كه بعضي ريشه در گذشته دارند، بعضي پيش بيني آينده اند و بعضي مي بايست به مسائل حال جواب گويند. گروهي فرهنگي ، گروهي اقتصادي و دسته اي از آنها جغرافيائي اند و مكانهاي مختلف به گونه هاي مختلف وجود داشته و تركيب آنها نيز از يكديگر متمايز است. بسياري از اين عوامل كمي يا قابل تبديل به كميت نيستند. مقولات اقتصاد كلان يا اقتصاد خرد، مقولات شهرسازي و برنامه ريزي شهري، به همراه مقولات معماري و مهندس فني، مسائل و مشخصه هاي طبيعي و اقليمي با گرايشات سنتي و فرهنگي و اجتماعي و بالاخره سلائق فردي، آمزيه اي پويا و متنوع را در مكانهاي گوناگون ايجاد مي كنند كه از پيش نمي توان براي آنها تعيين تكليف كرد.

اما اگر نتوان احكامي جاودانه در مورد قطعه بندي زمين صادر مي توان از روشي مدد جست كه با تحليل عوامل مؤثر و نحوه شركت آنها در تفكيك زمين، نتايج قابل قبولي را در مناطق و شرائط مختلف بدست دهد. در قدم اول، براي ايجاد يك شرائط آزمايشگاهي بررسي، قطعه زميني منتزع از عوامل كلان اجتماعي – اقتصادي و فرهنگي و شهرسازي و غيره در نظر گرفته مي شود. اين قطعه زمين را مي توان يك ياخته نامند. مشخصه هاي اين ياخته مي بايست تحت تأثير عوامل معيني به گونه اي تعيين شود كه بتواند براي يك خانوار زيستگاه مناسبي را فراهم آورد ( زيرا هدف اوليه از تحقيق نيز تفكيك قطعات زمين براي استفاده مسكوني است).

مشخصه هاي اصلي يك قطعه زمين، شكل، مساخت، درازا و پهنا، و پيشاني (جهت ساختمان) در نظر گرفته شد و عوامل اصلي مؤثر براين مشخصه ها يك روشنائي (استفاده از نور ) باد (نحوه استفاده يا مقابله با آن) ، اقليم (آسايش حرارتي در چهار گونه دما و رطوبت)، از لحاظ عوامل طبيعي اختيار شد با اين هدف كه مشخصه هاي قطعه بگونه اي تعيين شود كه استفاده بيشينه (حداكثر) آسايشي از طبيعت صورت گيرد و آثار زيانبار آن كمينه (حداقل) گردد. دو، واحد مسكوني اي كه در اين قطعه زمين ساخته مي شود يك يا دو طبقه با مصالح ساختماني متعارف بوده و حداقل فضاي زيست را براي يك خانوار 4 يا 5 نفري بدست دهد (در ايران و چه غالب خوانوارها داراي اين بعد است) تا بدين ترتيب رايج ترين نياز بدست آيد سه ، بديهي است كه از لحاظ اقتصادي كمترين هزينه با بيشترين آسايش مورد نظر بوده است.

بعد از تعيين اين مشخصه هاي اصلي، از آنجا كه قطعه زمين (ياخته) خود واحدي است از اندام يا كالبد يك محله، برزن، شهر، منطقه و بالاخره يك كشور، كه هريك به ترتيب اندامي از كالبدي بزرگتر با قواعد و پويائي ويژه خود هستند، مسلما ياخته از انداخ يا كالبدي كه مجموعه هاي ياخته هاي آن را مي سازند بصورت تأثير گيري جزء ازكل تأثير مي پذير يا به عبارت ديگر عوامل بيروني و دروني مؤثر در كل بر جزء اثر مي كنند. بطور مثال ميزان جمعيت شهر، هم اين كه قطعه زمين (ياخته) در كالبد يك شهر قرار گيرد، بر مشخصات آن تأثير مي گذارد و نحوه تفكيك را تغيير مي دهد، به اين صورت كه هرچه جمعيت شهر افزون مي شود. بر تعداد ساختمانهاي مرتفع افزوده مي گردد. اما بهر صورت تأثير كل بر جز بايد بگونه اي هدايت شود كه در نهايت محيط زيست مناسبي را (با در نظر گرفتن تأثيرات متقابل يا حتي متضاد عوامل گوناگون كلي و جزئي) براي خانوارها فراهم آورد.

فهرست

عنوان صفحه

پيشگفتار ...........................................................................................................

مقدمه ...............................................................................................................

بررسي قطعه زمين مسكوني (ياخته).................................................................

تأثير عوامل كلان بر قطعه بندي زمين: ..............................................................

تناسب اجتماعي

1. الگوي سكونت
2. جمعيت
3. خانوار
4. اقشار اجتماعي
5. گرايشهاي سكونت
6. وجوه شرعي
7. واحد همسايگي

تناسب اقتصادي

1. اقتصاد ساختمان
2. گروههاي درآمدي
3. قيمت زمين
4. هزينه هاي تأسيسات شهري
5. اقتصاد شهري

اقليمي .........................................................................................................

كالبدي ........................................................................................................

1. قواعد و مقررات
2. مشخصات زمين
3. قطعه بندي مناسب زمين

3-1- حركت افقي .......................................................................................

3-2- حركت عمودي ..................................................................................

جمعبندي

1. عوامل تأثير گذار و تأثير پذير
2. ارتباط ياخته با عوامل كلان مؤثر بر نظام قطعه بندي
3. تراكم ساختماني
4. مشخصات قطعات زمين
5. تراكم شهري
6. توضيحات مربوط به جدول 2-5
7. روش اجرائي قطعه بندي
8. بلند مرتبه سازي

منابع............................................................................................................