فدك

ورد 135 ص

چكيده

فدك سرزميني آباد در سراشيبي خيبر در شمال مدينه واقع شده و نيز باغها و نخلستانهاي فراوان داشت لازم به ذكر است ساكنان آن يهودي بودند.

بعد از فتح خيبر در سال هفتم هجرت دستور فتح فدك بوسيلة جبرئيل، توسط شخص پيامبر و علي (ع) ابلاغ شد، كه آن دو بزرگوار شبانه بدون جنگ وخونريزي اين سرزمين را فتح نمودند.

طبق آيه صريح قرآن سرزمينهايي كه بدون لشكركشي فتح شود ملك خاص پيامبر اكرم (ص) است و هر تصميمي كه بخواهد مي‌تواند دربارة آنها بگيرد.

پس از فتح فدك آية «فآت ذالقربي حقه» (سورة اسراء آيه 26) نازل شد و جبرئيل از جانب خداوند عرضه داشت،‌فدك را به فاطمه عطا كن، لذا سندي به دست علي (ع) نوشته شد كه خود حضرت و ام ايمن بر آن شهادت دادند . درآمد فدك را ساليانه از هفتاد هزار سكه تا صد و بيست هزار سكه نوشته‌اند. هر ساله حضرت به اندازة قوت خود برمي‌داشت و بقيه را بين فقرا تقسيم مي‌كرد.

پس از رحلت رسول اكرم (ص) در نخستين روزهاي خلافت، خليفة اول،‌به استناد به حديث جعلي مبني بر اينكه پيامبران ارث باقي نمي‌گذارند و آنچه مي‌ماند صدقه است و جانشين پيامبر هر طور صلاح بداند آن را در راه منافع ملي مصرف مي‌كند، فدك را از يد دخت رسول خدا (ص) خارج ساخت.

در اين رساله، با توجه به آيات و روايات علاوه بر اينكه اعمال مالكيت رسول خدا و دخت گرانقدرشان مورد بررسي قرار مي‌گيرد، مناظرات، احتجاجات و اعترافات طرفين نزاع به همراه اهدافشان مورد مطالعه قرار گرفته است.

همچنين با بررسي حديث ابوبكر و اشكالات وارد بر آن با توجه به استدلالهاي قانوني حضرت در مورد فدك و مقايسة آن با قوانين حقوقي اسلام، رفع تصرف دخت رسول خدا (ص) از فدك از مصاديق غصب شناخته مي‌شود.

با مراجعه به اسناد معتبر و موثق خطبة تاريخي حضرت زهرا (س) در مسجد پيامبر (ص) بعد از غصب فدك نشانگر روح بلند و اهداف عاليه‌اي است كه حضرت در ساية فدك به دنبال آن بودند.

در فصل ديگر اين رساله به سير تاريخي فدك و چگونگي بر خورد خلفا به مقتضاي سياست و اوضاع آن روز با مسئلة فدك اشاره شده است و اينكه در طول چندين قرن و با روي كار آمدن هر يك از خلفا، مسئله استرداد فدك و غصب آن تكرار شده و اين امر مؤيد اهميت ابعاد سياسي و اقتصادي فدك بوده است.

در فصل پاياني اين رساله به زنده نگه داشتن ماجراي فدك و مظلوميت حضرت زهرا (س) توسط حضرات معصومين اشاره شده است.

تا به فدك به چشم يك مسأله تاريخي نگريسته نشود بلكه فدك به يك معنا ولايت مطلقه مي‌باشد كه بعد از پيامبر (ص) آن را از آل الله غصب كردند . لذا يكي از مظاهراحيا و بقاي فدك، متون زياراتي است كه خطاب به ائمه معصومين بر زبان پيروان مكتب فاطمه جاري مي‌شود.

به اميد آنكه حق ذوالجلال، قيام قائم آل محمد را نزديك فرمايد تا با ظهورش مرهمي بر دل تفتيده خسته دلان و دلسوختگان و عاشقان اهل بيت باشد و منتقم خون مادرش و جلاي قلوب مؤمين باشد.

انشاءالله

کليات

اهداف

1- بررسي دقيق و مستقل واقعه فدک و شناخت علل شاخص بودن آن در بين حقوقي که از ائمه اطهار سلب شده است.

2- بدست آوردن اطلاعات دقيق از منابع معتبر درباره سير تاريخي فدک و چگونگي برخورد خلفا با اين مسئله.

3- بررسي علل اهميت موضوع فدک براي دختر پيامبر (ص) و خليفه اول و تحقيق در مورد استدلالهاي طرفين دعوي و اظهارات آنها در مورد فدک.

4- مطالعه دقيق خطبه حضرت زهرا (س) باتوجه به اسناد و منابع معتبر و ارتباط آن با مسئله فدک.

5- تحقيق و بررسي حوادث و شرايط اجتماعي و سياسي آن روز جامعه اسلامي براي تحليل بهتر و دقيق‌تر مسئله فدک.

پيشينه موضوع

موضوع فدک مسئله‌اي است که پيوسته در طول 14 قرن مورد توجه مورخين، مفسرين، محدثين، شعرا و فقها قرار گرفته است و در کتب مختلف تاريخي، فقهي، ادبي، روايي و کتب تفسير در مورد فدک نوشته شده و نظرات خود را بيان داشته‌اند.

لکن مساله فدک به صورت يک موضوع محوري، اصلي و مستقل مورد توجه قرار نگرفته و هميشه زماني که از حوادث بعد از رحلت پيامبر (ص) سخن به ميان مي‌آيد به موضوع فدک اشاره‌ کوتاه مي‌شود لذا مجموعه‌اي که به طور کامل و همه جانبه از زواياي مختلف موضوع فدک و ديدگاههاي مختلف را مورد بررسي قرار دهد کمتر به چشم مي‌خورد.

روش تحقيق

براي تبيين واقعي فدک و سير تاريخي آن و بررسي وقايع و شرايط آن روز جامعة اسلامي بايد به کتب معتبر تاريخي، روايي و حقوقي مراجعه مي‌شد.

لذا بعد از مشورت با اساتيد مجرب حوزه و گرفتن اطلاعات لازم درباره منابع موجود با موضوع فدک به کتابخانه مجلس مراجعه کرده و اغلب منابع از آنجا بدست آورده شد.

از کتابخانه حوزه علميه و برخي از کتابخانه‌هاي مدارس براي تکميل کار استفاده شد.

براي اينکه پذيرش حقيقت در مورد فدک آسان‌تر شود. از منابع اهل سنت مانند کتاب شرح نهج‌البلاغه ابن ابي الحديد معتزلي و کتاب الفاطمه الزهرا ابوعلم توفيق و عباس محمود عقاد استفاده شد.

کتاب‌هاي شيعه هم براي توضيح بيشتر و تائيد مطالب مورد مطالعه قرار گرفت که البته اين بزرگواران هم از منابع معتبر اهل سنت استفاده کرده بوده‌اند.

بعد از مطالعه کتب از مطالب مربوط به موضوع فيش‌برداري شد در نهايت مطالب بعد از تهيه فهرست به صورت منسجم دسته بندي شده و به صورت منظم درآمد.

با عرض تشکر اميدوارم نقايص موجود با راهنمايي‌هاي ارزشمند شما بزرگواران رفع گردد.

سوالات اصلي

1- چرا غصب فدک در ميان برخي از غصب‌‌هايي که از حقوق اهل بيت شد، شاخص است و اهميت آن در کدام نقطه نهفته است؟

2- چرا فدک در برهه از زمان به عنوان مسئله مهم و مخاصمه بين دختر پيامبر اسلام (س) و خليفه اول قرار گرفت؟ استدلال‌هاي دو طرف چه بود؟

3- تاثيرات اجتماعي و اخلاقي غصب فدک بر جهان اسلام چه بود؟

4- حضرت زهرا (س) در خطبه معروف خود هدف از سخنراني در مسجد پيامبر (س) و در جمع مردم را چه دانستند؟

5- خطبه معروف و بي نظير حضرت زهرا (س) در مسجد مدينه داراي چه محورها و حاوي چه موضوعاتي است؟

سوالات فرعي

1- موقعيت جغرافيايي فدک چگونه بود؟

2- دهکده فدک چگونه در اختيار حضرت رسول اکرم (ص) قرار گرفت؟

3- مالکيت فدک از نظر شرع مقدس اسلام چگونه است؟

4- بخشش فدک توسط پيامبر اسلام به فاطمه زهرا (س) بر چه اساسي صورت گرفت؟

5- فدک چند سال در دست حضرت زهرا (س) بود، درآمد آن صرف چه مصارفي مي‌شد و وضعيت زندگاني حضرت در آن زمان چگونه بود؟

6- اقدامات برنامه‌ريزي شدة دشمنان ولايت براي غصب فدک و تثبيت خلافت باطل و نامشروع آنان چه بود؟

7- انگيزه‌هاي سياسي غصب فدک توسط غاصبين ولايت چه بود؟

8- اسرار بيش از حد حضرت زهرا (س) بر سر مطالبه فدک با توجه به مقام زهد حضرت و اهل بيت (ع) چه بود و استدلالهاي ايشان چه بود؟

9- دلايل حضرت زهرا (س) در مورد احقاق حق خود چيست؟

10- حضرت امير المومنين و حضرت فاطمه (س) براي اعادة فدک چه اقداماتي کردند؟

11- چه کسي نامة رد فدک به حضرت زهرا (س) را پاره کرد ؟ چرا؟

12- براساس ( قاعدة يد) چگونه مي‌توان اثبات کرد که فدک در تملک حضرت زهرا (س) بوده است؟

13- اگر فرضاً بپذيريم که فدک در تصرف حضرت نبود بر اساس قاعدة‌ فقهي ( آوردن بينه و شاهد) چگونه تملک حضرت بر فدک ثابت مي‌شود؟

14- وضعيت فدک در زمان خلفاي بني اميه و بني عباس چگونه بود و هم‌اکنون چه موقعيتي دارد؟

15 – حضرات معصومين ماجراي فدک و مظلوميت حضرت را چگونه در تاريخ زنده نگه داشتند؟

16 – مظاهر احياء و بقاي نام فدک در متون زيارات چيست؟

17- بر مبناي خطبه فدکيه حضرت زهرا (س) عوامل انحراف امت بعد از رحلت پيامبر (ص) و بازگشت به ارزش‌هاي جاهلي چيسست؟

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکيده

کليات

مقدمه ....................................................................................................................................... 1

بخش اول : موضوع فدك

فصل اول/ مشخصات فدك و ارزش مادي آن .......................................................................... 7

فصل دوم / فتح فدك و اختصاص آن به رسول اكرم (ص) با توجه به آيات ............................ 8

فصل سوم/ واگذاري فدك به حضرت زهرا (س) و معيار بخشش آن .................................... 12

فصل چهارم/ تصرف حضرت زهرا (س) در فدك در زمان حيات پيامبر(ص) ........................ 15

بخش دوم: غصب فدك

فصل اول / مراحل غصب فدك ............................................................................................... 16

مناظرات حضرت زهرا (س) با ابوبكر ...................................................................... 17

گفتار مستدل علي (ع) به ابوبكر و حوادث بعد از آن................................................. 20

نامة كوبندة علي (ع) به ابوبكر و واكنش ابوبكر ........................................................ 25

خلاصه‌‌اي از خطبة حضرت زهرا (س) و وقايع بعد از آن ........................................ 29

ادامة‌مبارزه تا آخرين لحظات زندگي ........................................................................ 36

فصل دوم / علل غصب فدك .................................................................................................. 40

فصل سوم / حديث ابوبكر و اشكالات وارد بر آن .................................................................. 43

فصل چهارم / عمل ابوبكر برخلاف قوانين قضا و شهود ....................................................... 49

بخش سوم/ بررسي استدلالهاي حضرت زهرا (س)

فصل اول / فدك اعطائي رسول ا... (ص) ................................................................................ 53

فصل دوم / ادعاي ميراث ....................................................................................................... 58

فصل سوم / سهم ذي القربي و خمس غنايم .......................................................................... 62

بخش چهارم : خطبه‌هاي حضرت زهرا (س)

فصل اول . بيانات مقام معظم رهبري در مورد بلاغت و شيوايي خطبه حضرت زهرا در مسجد پيامبر (س) ............................................................................................................................................... 64

فصل دوم: خطبه حضرت زهرا (س) در مسجد پيامبر (ص) ................................................... 65

عنوان صفحه

اسناد خطبه ....................................................................................................................... 65

متن خطبه ................................................................................................................... 66

فصل سوم / خطبه حضرت زهرا (س) براي زنان مهاجر و انصار ......................................... 81

اسناد خطبه ................................................................................................................ 81

متن خطبه ................................................................................................................... 82

بخش پنجم: سرگذشت فدك در طول تاريخ

فصل اول / فدك در زمان خلفاي سه گانه .............................................................................. 85

فصل دوم / فدك در زمان بني اميه ........................................................................................ 86

فصل سوم/ فدك در زمان بني عباس ..................................................................................... 88

فصل چهارم/ موقعيت کنوني فدک ......................................................................................... 91

بخش ششم: اسرار پيگيري اهل بيت در مسئله فدك

فصل اول / علل پيگيري حضرت زهرا (س) در باز پس گيري فدك ........................................ 93

فصل دوم / زنده نگه داشتن فدك و مظلوميت حضرت زهرا (س) توسط حضرات معصومين 97

فدك در نهج البلاغه علي ............................................................................................ 97

مرز فدك – مرز اسلام .............................................................................................. 98

خبر مظلوميت حضرت زهرا (س) به پيامبر در شب معراج ......................................... 99

فصل سوم / مظاهر احياء و بقاي نام فدك در متون زيارات معصومين ............................... 101

نتيجه ................................................................................................................................... 103

پيشنهاد ............................................................................................................................... 105

خلاصه ............................................................................................................................... 107

منابع و مآخذ........................................................................................................................ 118